نخستین خبرگزاری شـعر و ترانه ایـران
به گزارش خبرگزاری شعر ایران-تارنا:کانکریت در اصل چیدمان عناصر زبانی است که در آن افکت‌های تایپوگرافی نسبت به ویژگی‌های کلامی، اهمیت بیشتری در انتقال معنا دارد. گاهی به آن "شعر تصویری" گفته می‌شود، اما این اصطلاح امروزه معنای متفاوتی پیدا کرده است.
شعرهای کانکریت بیشتر از آنکه به هنرهای کلامی وابسته باشند، به هنرهای تجسمی نزدیک‌اند. در واقع، این سبک نقطه‌ی تلاقی هنر شنیداری شعر با هنر دیداری نقاشی است. در این نوع شعر، دو حس شنیداری و دیداری در هم می‌آمیزند و خواننده نیز برای درک آن، از هر دو حس بهره می‌گیرد.
شیوه نگارش شعر کانکریت
در شعر کانکریت، شاعر مفاهیم دلخواه خود را در قالب تصویر نشان می‌دهد. این تصویر گاه از طریق شکل نوشتاری حروف و گاه از طریق همنشینی واژه‌ها ایجاد می‌شود. همچنین، تکرار واژه‌های بریده‌بریده یا حروف تجزیه‌شده، تصاویر خاصی خلق می‌کند. در سبک اروپایی این نوع شعر، شاعر با تأکید بر یک حرف یا کلمه، تصاویری عینی مانند "درخت" یا "قفل" را شکل می‌دهد. برخی از شاعران نیز با افزودن خلاقیت‌های فردی، سویه‌های جدیدی به این سبک داده‌اند.
ویژگی‌های طراشعر
طراشعر، برخلاف کانکریت، تنها به حس بینایی و شنوایی بسنده نمی‌کند. این سبک بر تصاویری تأکید دارد که ابتدا در ذهن قابل تصور بوده و سپس در شعر بازنمایی می‌شوند. در واقع، واژه‌ها تصویر ذهنی دارند و شاعر به‌جای کلمات، تصاویر را رسم می‌کند.
یکی از تفاوت‌های بارز طراشعر و کانکریت این است که در کانکریت ممکن است چندین تصویر وجود داشته باشد، اما در طراشعر، تنها یک تصویر کل شعر را دربر می‌گیرد. این تصویر، در جایگاه شعرگرافی قرار می‌گیرد و فرم آن نیز تابع مفاهیم شعری است.
تفاوت‌های اصلی کانکریت و طراشعر
در کانکریت، از خط‌نقاشی استفاده می‌شود و تصاویر جایگزین کلمات می‌شوند، اما در طراشعر، کالیوگرافی جایگزین خط‌نقاشی شده است. در این سبک، تصویر در دل یک حرف قرار می‌گیرد و نوعی مراعات‌نظیر تصویری ایجاد می‌کند که معنای کلمات را تشدید کرده و مخاطب را با غافلگیری مواجه می‌سازد.
تحلیل تطبیقی: شفیعی کدکنی و امین افضل‌پور
برای درک بهتر تفاوت‌های این دو سبک، مقایسه‌ای میان شعر «هویت جاری» از شفیعی کدکنی و طراشعر «۳ژ» اثر امین افضل‌پور انجام شده است.
شفیعی کدکنی در شعر خود از اعداد و نمادها برای تجسم ذهنی استفاده می‌کند. برای مثال، استفاده از عدد "۷" در شعر او حالتی انتزاعی ایجاد می‌کند که شکل پرندگان را به ذهن متبادر می‌سازد.
امین افضل‌پور در طراشعر «۳ژ»، امضاء را به‌عنوان یک تصویر به‌کار می‌برد. این امضاء در کنار حرف "ژ"، در ذهن مخاطب مفهوم "ژ۳" را تداعی می‌کند که فراتر از تصویر صرف، معنای خاصی را انتقال می‌دهد.
هنجارگریزی نوشتاری در طراشعر و کانکریت
شفیعی کدکنی در شعر خود از هنجارگریزی نوشتاری بهره می‌برد. به‌عنوان‌مثال، در شعر «هویت جاری»، از ترکیب شنیداری و دیداری برای تجسم مرغان ماهی‌خوار استفاده شده است. در مقابل، در طراشعر، علاوه بر شنیداری و دیداری، تجسم ذهنی و حتی تجسم عینی نیز دخیل هستند.
حرف‌گرایی در طراشعر
در طراشعر، تصویر حرفی که تصویر را تأکید می‌کند بر کل شعر مقدم است. در این سبک، شاعر از شکل حروف برای برجسته‌سازی معنای شعر استفاده می‌کند. به‌عنوان نمونه، در اشعار افضل‌پور، حرف "لام" به شکل قلاب ماهیگیری درآمده است که با مضمون شعر ارتباطی تنگاتنگ دارد.
طراشعر، به‌عنوان یک سبک شعری نوین، تفاوت‌های بنیادی با شعر کانکریت دارد. در حالی که شعر کانکریت بیشتر بر هنرهای تجسمی و تایپوگرافی تأکید دارد، طراشعر علاوه بر این عناصر، لایه‌های معنایی عمیق‌تری ایجاد می‌کند و به مخاطب اجازه می‌دهد تا علاوه بر دیدن و شنیدن، مفهوم را نیز به‌صورت عینی درک کند.
طراشعر توسط امین افضل‌پور در فوریه ۲۰۱۹ بنیان‌گذاری شد. این سبک، با ترکیب نوآورانه تصویر و کلمه، گونه‌ای جدید در شعر تجسمی خلق کرده است که می‌تواند در آینده جایگاه ویژه‌ای در ادبیات جهان پیدا کند.
برچسب ها: تارنا مقاله ادبی شعر شعر کانکریت طراشعر امین افضل‌پور
