روایتی از فروغ فرخزاد برای نوجوانان

به گزارش تارنا به نقل از ایسنا، این مدرس، پژوهشگر و منتقد ادبیات کودک همزمان با سالروز درگذشت فروغ فرخزاد در یادداشتی درباره کتاب «قرار با ستاره ۵، فروغ فرخزاد» به کوشش زهره مسکنی نوشته است:

پرواز را به خاطر بسپار، پرنده مردنی است.

ویژگی یک شعر یا متن باز پویایی، درگیر شدن در حوزه معنا و شناخت است. نگاه تیزبین و ذهن فعال و قوی هنرمند در دیدن، گزینش موضوع و محتوای آثار از عوامل مهم خلق و آفرینش یک اثر باکیفیت است که می‌تواند با مخاطب کودک و نوجوان ارتباط برقرار کند. نویسندگان باید با خلق آثارشان اطلاعات ذهنی مخاطبان خود را به آگاهی تبدیل کنند و به شناخت برسانند. کتاب (آثار هنری، داستان و شعر و ... ) باید ابزاری باشد که اندیشیدن بیشتر را در کودکان و نوجوانان تقویت کند، کتاب محرک و تقویت‌کننده حافظه است نه تخدیرکننده. اثر پلی است بین مخاطب و هنرمند، اثر موفق می‌تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند. وجود نگرش فلسفی هنرمند و چندبعدی نگاه کردن به هنر( داستان، شعر، تصویر) باعث برانگیخته شدن و ارتباط ذهنی و روانی با مخاطب می‌شود. در آموزش و پرورش ایستا و مکانیکی اثری از ادبیات معاصر در کتاب‌های درسی وجود ندارد و اگر هم هست، نوع گزینشی و مثله کردن متن، کودک و نوجوان را برنمی‌انگیزد. حال آن‌که کودکان باید با مطالعه آزاد و وجود ادبیات معاصر در کتاب‌های درسی به ادبیات علاقه‌مند شوند و آن را بشناسند.

در شرایط کنونی به علت نبود آثاری هماهنگ با نوجوانان، نشر گویا مجموعه «قرار با ستاره» را منتشر کرده که پروژه‌ای است در معرفی شاعران و نویسندگان معاصر. نوجوانان امروزی علاقه‌مند به مطالعه داستان و شعر با سطح آگاهی و اطلاعات و شناختی که از جامعه و جهان دارند، چون آثار مربوط به گروه سنی خود آن‌ها را راضی نمی‌کند به آثار بزرگسالان گرایش دارند چرا که فاصله نگاه و دید هنرمندان ما با مخاطب آثارشان بسیار است یا دایره تنگ واژگان، تشبیهات کلیشه‌ای و تکراری، مفاهیم سطحی و زبان بزرگسال توجه آن‌ها را جلب نمی‌کند. برای شناخت بیشتر آن‌ها آشنا شدن نوجوانان با مشاهیر ادب و فرهنگ معاصر ایران‌زمین پژوهش‌هایی روی زندگی و آثار نویسندگان و شاعران معاصر انجام و چاپ و منتشر شده است. جا دارد قدردان نشر گویا و پژوهشگران پروژه  «قرار با ستاره» باشیم که قدم مثبتی در آشنایی نوجوانان با چهره‌های ادبی، فرهنگی برداشته‌اند. تاکنون دو سری از این مجموعه در قالب ۱۷ جلد برای کودکان ۱۴ سال به بالا منتشر شده است. قالب کتاب‌ها به سبک بوک آزین (bookazine )، و معروف به کتاب – مجله است. شماره پنج مجموعه «قرار با ستاره»، به کوشش خانم زهره مسکنی، به معرفی فروغ فرخزاد یکی از ستاره‌های هنر و فرهنگ ایران اختصاص یافته است. شاعر برجسته، چهره هنری، فیلمساز، مترجم، بازیگر، مستندساز که از او پنج دفتر شعر به چاپ رسیده و سروده‌هایش به چندین زبان ترجمه شده‌اند.

خانم مسکنی به دور از خودمحوری و به شکل کاربردی به سیر و روند زندگی خانوادگی  فروغ، انگیزه فکری و هنری، فعالیت‌های هنری، فرهنگی- اجتماعی و آثارش در زمینه‌های مختلف با نگاهی نسبتاً جامع می‌پردازد و او را از نگاه دیگران به مخاطب می‌شناساند. او سعی کرده ضمن رعایت خط قرمزهای حوزه نشر توجه لازم را به مناسبت‌های کودک و نوجوان داشته باشد. کتاب «فروغ فرخزاد» در سه بخش تنظیم شده است؛ بخش اول نگاهی اجمالی و نسبتاً جامع به زندگی خانوادگی فروغ دارد و او را به مخاطب معرفی می‌کند. بخش دوم که صفحات بیشتری از کتاب را دربرمی‌گیرد، به فعالیت‌ها و آثار شعری فروغ، معرفی کتاب‌ها و منتخب اشعار او پرداخته و از ویژگی‌های اشعار در فرم، گونه و قالب تعاریفی در حد شناخت و هماهنگ با مخاطب با ذکر مثال آورده است و محتوای شعر «ایمان بیاوریم» او را در یک پاراگراف تحلیل کرده که ذهن مخاطب نوجوان را به چالش می‌کشد و در او کنجکاوی و اشتیاق برای خواندن کامل اشعار فروغ ایجاد می‌کند تا مخاطب خود به درک ارزش هنری و محتوایی شعر فروغ برسد. در این فصل مخاطب با فیلم، کارهای مستند فروغ، تاریخچه، سیر ساخت و موضوع آن‌ها آشنا می‌شود و انگیزه‌ای برای پیگیری و دیدن فیلم برای نوجوان به وجود می‌آید و او را با چهره جهانی‌اش آشنا می‌سازد. علاوه براین مخاطب با داستان‌ها، ترجمه‌ها، گفت‌وگوها و سفرنامه‌ها با گستره فعالیت‌های هنری- ادبی و فرهنگی فروغ آشنا می‌شود و با توجه به نگاه چندبعدی، خلاق و پرسشگر او درمی‌یابد که فروغ چهره ادبی- فرهنگی ماندگار است و در تمام آثارش عشق و زندگی موج می‌زند.

دست‌هایم را در باغچه می‌کارم                    

سبز خواهد شد، می‌دانم، می‌دانم

در این فصل مخاطب ضمن آشنایی با آثار فروغ، درونمایه عشق و زندگی در آثار و رویکرد جسورانه‌اش در بیان خواسته‌هایش پی می‌برد و این‌که لحن و سبک فروغ منحصر به فرد و تنها شاعر مستقل و اجتماعی است که با زبانی شیوا و سری پرشور آن‌چه در ذهن و سرش می‌گذرد، بیان می‌کند و در غمبارترین اشعارش عشق به زندگی و حقیقت‌های آن موج می‌زند و همواره نوید زندگی سبز و رستن‌های ماندگار می‌دهد.

بخش سوم و پایانی کتاب، نگاه دیگران نسبت به فروغ است که جنبه‌های گوناگون و شگفت‌آوری از چهره چندبعدی فروغ را بازمی‌گشاید. کتاب در کل دیدی کلی و شناختی درخور مخاطب می‌دهد، گزینش چهره‌ها ملموس و مناسب است اما بهتر بود اگر در طرح و بوم صفحه و به دلیل رنگ کاغذ و طرح‌های خاکستری آن‌ها که از ابعاد زیبایی‌شناسی کاسته است، توجه بیشتری می‌شد تا چشم‌نوازتر و ملوس‌تر و با روحیه نوجوان امروزی سازگارتر باشد.

جای خالی این‌گونه پژوهش‌ها در ادبیات ما حس می‌شود و برای نشر گویا و دست‌اندرکاران پروژه «قرار با ستاره» آرزوی توفیق داریم و امید است با انتشار آثار مناسب برای کودکان و نوجوانان قدم‌های بیشتری در راه اعتلای ادبیات و آینده‌سازان برداشته شود.»