نوروز در اشعار کهن فارسی

از همه آیین‌های نوروزی عبور می‌کنیم 

خانه‌تکانی، افروختن آتش، سفره‌های نوروزی، غذاهای نوروزی، دید و بازدید، لباس نو و پاک نوروزی، گردشگری، طبیعت‌گردی و به چگونگی نوروز از دیرباز تا زمان معاصر می‌پردازیم

واژه نوروز، در فارسی میانه /no:g ro:z/ است که برگرفته از زبان اوستایی بوده.

به گزارش تارنا - نوروز به عنوان یک جشن قدیمی و کهن از اقوام متعددی در منطقه به ارث رسیده‌ است و با رنگ و بوی خاص، شناسنامه ایرانی به خود گرفته است . نوروز نماد پیوند دهنده اقوام ایرانی است که با رستاخیز طبیعت،  روزگار نو و جدیدی را در تن‌پوش تازه‌ای آغاز می‌کند.

جشن نوروز با تحویل سال یا لحظه برابری روز و شب (اعتدال بهاری ) آغاز می‌شود؛ بعضی سنگ‌نگاره‌ها در تخت جمشید نمادی از نوروز زرتشتیان را نشان می‌دهد. در یکی از آنها در اعتدال بهاری در روز نخست نوروز، نیرو و توان شیر و گاو در حال نبرد برابر است. شیر نماد خورشید و گاو نماد زمین است.

در گاه‌شماری هجری خورشیدی، لحظه تحویل سال، تعیین‌کننده نخستین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین است. چنانچه آغاز سال، قبل از ظهر و در نیمه اول شبانه‌‌روز تحویل شود، همان‌ روز نوروز است و اگر تحویل سال بعدازظهر باشد مثل نوروز۱۴۰۱ فردای آن، نوروز و روز اول فروردین است.

در کتاب سفرنامه پولاک در ایران درباره مراسم نوروز در دربار آمده‌ است:

که نوروز در زیر آسمان شاد و زیبای ایران جشنی برای شادی و شادکامی است ؛ نویسنده این کتاب در تشریح آیین‌های نوروزی به جشن «سلام نوروزی» در دربار می‌پردازد و می‌نویسد: بیست دقیقه پیش از تحویل سال شاه وارد می‌شود...اکنون دیگر منجمین علامت می‌دهند و توپ شلیک می‌شود و منجم‌باشی رسما به اطلاع شاه می‌رساند که سال نو آغاز شده‌ است.

گفتنی است در میان همه جشن‌هایی که پس از اسلام در ایران به دلیل بی‌توجهی فرمانروایان و مخالفت اسلام‌گرایان به فراموشی سپرده شدند، نوروز توانست جایگاه خود را به عنوان جشنی ملی در ایران حفظ کند. دلیل این پایداری ریشه عمیق آن با تاریخ است. که به همت هنرمندان و با دستمایه قرار دادن موضوع نوروز آثاری زیبا خلق شد که تا به امروز مورد توجه است‌ 

.شاعران سرودند و نقاشان قلم بر بوم رنگ زدند خطاط‌‌‌ها نگاشتند و حکاکان سنگ نگاره کشیدند و عکاس‌ها عکس گرفتند و حتا سکه برای بزرگداشت نوروز ضرب شد.

نوروز در اشعار کهن فارسی

نوروز از نگاه خیام : 

بهار امسال پنداری همی خوش‌تر ز پار آید

وزین خوش‌تر شود فردا که خسرو از شکار آید

بدین شایستگی جشنی، بدین بایستگی روزی

ملک را در جهان هر روز جشنی باد و نوروزی

نوروز از نگاه فردوسی :

به جمشید بَر گوهر افشاندند

مران روز را «روز نو» خواندند

نوروز از نگاه منوچهری :

آمد نوروز و هم از بامداد

آمدنش فرخ و فرخنده باد

باز جهان خرم و خوب ایستاد

مرد زمستان و بهاران بزاد

زابر سیاه روی سمن بوی داد

گیتی گردید چو دارالقرار

و سعدی نیز درباره‌ی نوروز چنین سروده است:

علم دولت نوروز به صحرا برخاست

زحمت لشکر سرما ز سر ما برخاست

بر عروسان چمن بست صبا هر گهری

که به غواصی ابر از دل دریا برخاست

تا رباید گله‌ی‌ قاقم برف از سر کوه

بزک تابش خورشید به یغما برخاست