تختی که طعنه به تخت سلیمان می‌زند

به گزارش خبرنگار تارنا: دالان‌های تو در توی تاریخ در ذهن‌مان چنان تاریک‌اند که اگر بخواهیم در پایتخت قدم بگذاریم و به جای آپارتمان‌های بی‌قواره و بلند با نظاره‌ به آسمان دود اندود و با عبور از ترافیک، دنبال میراث‌های پر خنجر و خاطره بگردیم بی‌شک کاخ گلستان، اولین گزینه برای گذر از تاریخ است.همیشه آثار باستانی مثل سکه‌ دو رو دارند از طرفی نشانه اصالت و قدمت، هنر و نبوغ‌اند و از طرفی بعد از شور و مشورت‌های شاهنشاهی در مثلا یکی از سالن‌های برگزاری جلسات معلوم نیست چه خون‌ها که ریخته نشده است.

در هیاهوی شهر تهران که بیش از دو قرن پایتخت بوده است؛ وقتی به میدان ارک می‌رسیم و کاخ گلستان را می‌بینیم که باغی است با چندین عمارت و تالار و گذرگاه، با عبور از پوشش گیاهی آن و پرندگان متنوعی که در آن زیست می‌کنند و آوازشان را می‌شنویم بیش از بیش تخت مرمر نظرمان را جلب می‌کند.

در بازدید از کاخ گلستان دانیال فتحی که از اعضای تیم خبری خبرگزاری تارنا و همچنین راهنمای کاخ گلستان است می‌گوید:

این تخت طعنه به تخت سلیمانی می‌زند

می‌پرسیم یعنی در ساخت آن دیوان مشارکت داشته‌اند! با لبخندی به طور کامل ایوان تخت مرمر را برایمان شرح می‌دهد:

تخت مرمر به شکل سکوی بلند و سفیدی است که روی دوش سه دیو و شش فرشته با ستون‌های مارپیچی که بعضی از آنها بر پشت شیر قرار دارند به دستور فتحعلی شاه قاجار به سبب دشواری جابجایی تخت طاووس، ساخته شد.

طراحی تخت مرمر را میرزا بابای شیرازی نقاش باشی و سرپرستی حجاری آن را استاد محمد ابراهیم اصفهانی حجار باشی دربار بر عهده داشتند.استاد محمد ابراهیم اصفهانی که از حجاران زبر دست اصفهان بود اسم‌اش در یکی از مجسمه‌ها نیز حک شده است در  سال ۱۲۲۱(هـ. ق) شعر فتحعلی خان صبا در مدح فتحعلی‌شاه را در طارمی‌های تخت كنده‌كاری کرده است.

یک بیت‌  زراندود و حک شده بر آن چنین است:

ز سنگ كعبه دیگر، بیانگر كه بروست

ركوع قیصر روم و سجود خسرو زنگ

دانیال فتحی در ادامه می‌گوید:

تخت مرمر یک متر ارتفاع دارد و نشیمنگاه آن را دو سطح تشکیل می‌دهد. روی سطح اول یک حوضچه مرمر قرار دارد که در گذشته داخل آن گلاب می‌ریختند و سطح دوم که بلندتر است محل جلوس پادشاه بوده که مخده یا همون متکا را آنجا می‌گذاشتند و می‌توان گفت به غیر از پادشاهان قاجار رضاشاه هم برای اولین بار روی این تخت جلوس کرده است.

برای ساخت آن از معادن یزد ۶۵ قطعه مرمر زرد شامل ۵ قطعه سنگ مرمر صاف به ضخامت ۱۲ سانتی‌متر که از زیر به یکدیگر وصل شده ساخته شده: پله‌ها ۷ قطعه، طارمی‌ها ۲۱ قطعه، پایه‌ها و ستونها و مجسمه‌های حامل تخت ۲۱ قطعه و مجسمه‌های کوچک دور تخت ۱۲ قطعه، آورده شده است.

ایوان تخت مرمر از مهم‌ترین عناصر کالبدی در کاخ گلستان است که در طی زمان دستخوش تحول شده است. وی اضافه کرد کهن‌ترین عکس‌های مربوط به این تخت با توجه به اینکه هنوز فن عکاسی نبوده است توسط نقاشان معروفی مانند اوژن فلاندن فرانسوی به تصویر کشیده شده است که این تصاویر، با اختراع فن عکاسی در دوره ناصرالدین شاه و ثبت تصاویر جدید قابل مقایسه و ارزیابی است.

گفتنی است تصاویر آلبوم خانه کاخ گلستان منبع موثقی برای پاسخ‌گویی به پرسش‌های محققان و علاقمندان است.

فتحعلی‌خان ضرابی دنبلی یا فتحعلی‌خان کاشانی از خانواده‌های قدیمی کاشان بود که تخلص‌اش صبا بود.

او از شاعران سبک دوره بازگشت ادبی به شمار می‌رود. با آمدن به تهران و شرکت در جشن جلوس فتحعلی شاه در سال ۱۱۷۶ خورشیدی و خواندن قصیده بلندبالایی عنوان ملک‌الشعرایی را از دربار فتحعلی‌شاه شاعر دوست گرفت.

او که کارش بالا گرفته بود به اجازه شاه و از طرف شاه به آذربايجان و ترکستان سفر کرد.

صبا حتی همراه شاه در جنگ ايران و روس نیز حضور داشت ولی به سبب بیماری به تهران بازگشت. در همين سفر شاه به او دستور داد تا کتابی به وزن شاهنامه فردوسی بنام «شاهنشاه نامه» به نظم در آورد و این چنین صبای شاعر مدت سه سال چهل هزار بيت نوشت و چهل هزار مثقال طلا هم صله گرفت.آثار دیگری غیر از شاهنشاه نامه نیز از او باقی مانده است. او با همه سمت هایی که داشت از جمله پيشخدمت و نديم خاص و ملک الشعرایی در سال ۱۲۰۱ خورشیدی در سن شصت سالگی، در تهران درگذشت.

بیت‌های طارمی‌های بیرون سمت راست تخت به ترتیب زیر خوانده می‌شود:

كشیده سر به فلك تخت شاه عرش اورنگ

و یا سپهر برینی است بر زمین از سنگ

سریر سنگ ز آیینه به كه از رشكش

گرفته چهره آیینه سكندر زنگ

سریر فتحعلی‌شه كه با محیط كفش

دل محیط چو چشم بخیل باشد تنگ

ز طبع اوست كه فواره‌اش درافشانست

بلی ز تربیت مهر گوهر آرد سنگ

ز سنگ كعبه دیگر، بیانگر كه بروست

ركوع قیصر روم و سجود خسرو زنگ

سریر شاه جهانست یا سپهر برین

كه مهر اوست رخ شهریار با فرهنگ

ستوده فتحعلی‌شاه، آن كه رخشش را

ز انجم آمده بر گستوان ز منطقه تنگ

همیشه تا تن شاهان به تخت جوید فخر

مدام تا سر مردان ز دار دارد ننگ

قد موافق او بر نشیب تختش راست

سر مخالف او بر فراز دار آونگ

تختی از سنگ برار است شه عرش اورنگ

كه ز غیرت زده بر شیشه نه گردون سنگ

چون نهد پای بر‌ آن خسرو جمشید آیین

چون كند جای بر آن شاه فریدون فرهنگ

آسمانیست كه او را بود از خور دیهی

آفتابیست كه او را بود از چرخ اورنگ

تخت دارای جهان، فتحعلی‌شاه است این

یا كه عرشست و بر آن از ملك العرش آهنگ

آسمان را به این گاه، سجود است سجود

زین خرامیدن بیهوده درنگ آن درنگ

گرچه با عرش سخن را نبود روی ولی

چه توان چون نبود بارگی او همه لنگ

الغرض یافت چو این تخت سلیمانی فر

به شهنشاه فلك گاه و سلیمان فرهنگ

منشی طبع صبا از پی تاریخش گفت

كه سلیمان زمان داده شرف این اورنگ

اتمام گزارش/