«سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی» منتشر شد

به گزارش تارنا:  آیا متون حماسی مانند شاهنامه و متون عرفانی مانند منطق‌­الطیر، قابلیت اقتباس تئاتری و سینمایی دارند؟ موانع ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران چیست؟ تصویرسازی در ادبیات کلاسیک فارسی چگونه تبیین می­‌شود؟ محمد اصغرزاده که دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد، در تازه‌­ترین پژوهش خود به سؤالات مزبور پاسخ می‌­دهد.

«سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی» ضمن اشاره به برخی آثار سینمایی اقتباسی، با رویکردی تحلیلی به بررسی ارتباط میان سینما و ادبیات کلاسیک فارسی پرداخته است. این پژوهش ذیل چهارفصل به تبیین این ارتباط و تقریر ظرفیت­‌های متون کلاسیک برای اقتباس سینمایی می­‌پردازد: مفاهیم مشترک ادبیات و سینما، ظرفیت­­‌های سینمایی متون کلاسیک فارسی، موانع ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینما و راهکارهای تقویت رابطۀ ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران.

در معرفی پشت جلد این کتاب آمده است: «بررسی متون کهن ادب فارسی نشان­دهندۀ ظرفیت‌های فراوان آن­‌ها برای اقتباس دراماتیک و سینمایی است؛ با این‌حال بررسی فیلم‌­های اقتباسی سینمای ایران و مقایسۀ آن­‌ها با آثار اقتباسی سایر نقاط جهان نشان­دهندۀ عدم بهرۀ مناسب از ظرفیت­‌های نمایشی و سینمایی متون مذکور است. تأمل در ریشه‌­های این مسئله ما را به موانع درون‌متنی و فرامتنی برقراری ارتباط ادبیات کلاسیک فارسی و سینمای ایران رهنمون می­‌سازد. بررسی مجموعۀ این موانع و تأمل در باب راهکارهای رفع آن­‌ها، چارچوب بنیادین این کتاب را تشکیل می‌­دهد.»

کتاب حاضر در فصل اول ذیل بیان و ایضاح مفاهیم مشترک بین دنیای ادبیات و سینما، به تعریف اقتباس و توضیح مفاهیم آن می‌­پردازد و انواع اقتباس را برمی­‌شمرد. اصغرزاده در این فصل به مقولۀ مهم «تصویرسازی» در ادبیات کلاسیک فارسی و چگونگی ارتباط آن با سینما اشاره می‌کند. او همچنین به طور خاص به بررسی و مقایسۀ مسئلۀ اقتباس در جهان و ایران می‌­پردازد.

نویسنده در فصل دوم، به بررسی ظرفیت‌­های دراماتیک و سینمایی متون مختلف فارسی از جمله متون حماسی (مانند شاهنامه)، متون تاریخی (مانند تاریخ بیهقی)، متون غنایی (مانند خسرو و شیرین) و متون عرفانی (مانند منطق­الطیر) می­‌پردازد. او در هر بخش تصویری دقیق از مفاهیم سینمایی همچون صحنه‌­­آرایی، رنگ و نورپردازی، صدا، تدوین، شخصیت‌­پردازی و پی‌رنگ در این آثار ارائه می­‌دهد.  

کتاب پیش رو در فصل سوم به موانع درون­‌متنی و فرامتنیِ ارتباط میان ادبیات و سینما اشاره می‌کند و به موضوعاتی همچون تقابل ماهوی روایت متون کلاسیک ادبی و تصویرسازی سینمایی، تقابل ساحت اخلاقیات میان روایت ادبی و سینمایی و سیاست‌­زدگی و محل تشتت آراء بودنِ اقتباس از متون کلاسیک می­‌پردازد. اصغرزاده در این فصل از علت مخالفت برخی منتقدان سینما نسبت به انواع اقتباس از متون کلاسیک سخن به میان می­‌آورد و به وجود ضعف در فناوری و کمبود پشتیبانی مالی برای ساخت آثار شکوهمند تاریخی و حماسی اشاره می­‌کند. او وجود روحیۀ تفرد در میان برخی از سینماگران ایرانی و انقطاع آنها از پی‌رنگ‌های داستانی ادبیات کلاسیک فارسی را یکی از علل کمبود آثار اقتباسی در ایران برمی‌­شمرد.

این پژوهش در فصل پایانی سعی بر ارائۀ راهکارهایی برای تقویت هر چه بیشتر رابطۀ ادبیات کلاسیک فارسی و سینما دارد و به بررسی نحوۀ مواجهه با فاصله‌­گذاری­های متون کلاسیک ادبی در سینما، از جمله فاصله­‌گذاری روایی و معنایی، می­‌پردازد. نویسنده در بخش­‌هایی مجزا نحوۀ اقتباس از فاصله‌­گذاری روایی، عرفانی و دینی و فاصله­‌گذاری شناختی مؤلفان متون کلاسیک در سینما را بررسی می‌­کند و به نحوۀ مواجهه با «زبان» متون کلاسیک در آثار اقتباسی می­‌پردازد.

وی در این مورد به طور خاص به آثار بیضایی و حاتمی اشاره می‌­کند. اصغرزاده در نهایت به بررسی «شخصیت‌­پردازی» متون کلاسیک در سینما می­‌پردازد و به مطالعۀ موردیِ «خسرو و شیرین نظامی» در اقتباس سینمایی می­‌پردازد. «مواجهۀ روزآمد با شخصیت­های اساطیری و تاریخی و پی‌رنگ اجتماعی و سیاسی متون کلاسیک در سینما» و «تغییر راوی دانای کل و چرخش روایی متون کلاسیک در اقتباس سینمایی» از جمله موضوعاتی است که در این فصل به آن‌ها پرداخته شده است.

در این پژوهش در کنار بررسی آثار سینماگران ایرانی همچون بیضایی و کیارستمی، از آثار مطرح سینمای جهان نیز – از جمله اسپارتاکوس - نام برده می­‌شود و تصویری جامع از مقایسۀ میان آثار سینمایی ایرانی و جهانی ارائه می­‌شود.

«سینمای ایران و ادبیات کلاسیک فارسی» در 328 صفحه و با بهای 130 هزار تومان به همت انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، روانۀ بازار کتاب شده است.

اتمام خبر/